Zwarte vlierbes
Zwarte vlierbessen: goed om te eten en goed voor onze gezondheid.
De zwarte vlierbes, ook Sambucus nigra L. genoemd, dankt zijn naam aan de zure smaak van zijn bessen. Deze bessen zijn zeer populair bij vogels. Wij hebben ze ook graag, maar enkel als ze rijp en goed bereid zijn. Niet alleen lekker, maar ook nuttig voor farmaceutische laboratoria voor het ontwikkelen van gezondheidsoplossingen.
Hoe herken je de zwarte vlier?
De zwarte vlier is een boom of struikachtige plant die tot 12 meter hoog kan worden. De bladeren staan samen en hebben 5 tot 7 blaadjes met zaagtandvormige randen. De witte bloemen staan hebben schermvormige blaadjes. Dit betekent dat ze op verschillende punten beginnen en in hetzelfde vlak tot bloei komen. De bessen zijn bijna zwart als ze rijp zijn en bevatten vaak meerdere zaden. Ze zijn eetbaar, maar pas op: groen of onrijp bevatten ze cyanogene derivaten en kunnen braken en/of diarree veroorzaken. Alleen de bessen van de zwarte vlier en de rode vlier zijn geschikt om op te eten, de bessen van de gele vlier zijn schadelijk voor de gezondheid!
Waar groeit de zwarte vlier?
De vlier komt voor in een groot deel van Europa, in West-Azië en in Noord-Afrika. Er zijn drie soorten in Europa, waarvan zwarte vlier de meest voorkomende is, drie soorten in Noord-Amerika en één in Azië. Veel voorkomend in heggen en bossen, waar het vrij in het wild groeit, is de zwarte vlier ook zeer aanwezig in gebieden waar mensen wonen. Hij is namelijk populair voor het maken van hagen en bovendien is het een verwilderde struik. Dit betekent dat hij gedijt in omgevingen die door menselijke activiteiten zijn aangetast (woonwijken, parkeerplaatsen, ruïnes, enz.).
Een plant die muziek kent
De Latijnse naam voor vlier, Sambucus, heeft geen bekende etymologie. Het zou afgeleid zijn van het oude Griekse sambúkē, dat naar een fluit of harp verwees. De stengels van de vlier waren inderdaad zeer populair voor het maken van kleine blaasinstrumenten. Het zachte merg van de Vlierboom werd uitgehold en gebruikt als natuurlijke kauwgom. Nog steeds worden in Slowakije de Fujara en de Koncovka, twee fluiten die traditioneel door herders worden gebruikt, gemaakt van stengels van vlierbessen. Merk op dat Sambucus ook de stam is van het woord Sambuca, een Italiaanse likeur gemaakt van vlierbessen... te drinken met mate natuurlijk.
Wat zijn de deugden van de vlier?
De geneeskrachtige eigenschappen van vlierbessen zijn al sinds de oudheid bekend. De Griekse arts Dioscorides raadde de inname ervan aan om de galafvoer naar de darmen te vergemakkelijken. het gebruik van de vlier als laxeermiddel duurde tot de 17e eeuw. Dichter bij ons, in Spanje, genas een siroop genaamd "vlierbessensiroop" zoveel dat het "het ware wondermiddel van de boeren" werd genoemd. In 1999 erkende de WHO het traditionele gebruik van de vlierbloesem als diaphorisch, d.w.z. in staat tot het opwekken van zweet. Ook nu nog worden de bloeiende toppen en rijpe vruchten van de zwarte vlier door de laboratoria van Boiron gebruikt om gezondheidsoplossingen te ontwikkelen. Daarnaast heeft de vllier nog een ander wetenschappelijk belang: wanneer planten te klein zijn om in de hand te houden, gebruiken biologen zijn gedroogde en in tweeën gesplitste stengels als monsterhouder om fijne sneden te maken en microscopisch onderzoek te doen.
Wist je dat?
In de zevende en laatste roman in de serie van J.K. Rowling, "Harry Potter en de Relieken van de Dood", is een van de voorwerpen, een toverstok van ongekende kracht, gemaakt van een tak van een vlierbes. In de originele versie is de naam van deze staf "The elder wand". Deze naam speelt met de dubbele betekenis van het woord "elder", dat zowel "vlier" als "oud" betekent.